BİYOLOJİ
HÜCRE= Canlıların canlılık özelliğini gösteren en küçük birimdir . 2 ye ayrılır (Prokaryot,Ökaryot)
Prokaryot Hücre= Sadece zarsız rimozom bulunduran hücreler . zarla çevrili çekirdeği bulunmayan organeller
Ökaryot Hücre : Zarla çevrili çekirdeği ve organelleri olan hücerelerdir.(kaful,golgi vb.)organelleri var.
HAYVAN BİTKİLER MANTARLAR (ÖKARYOT HÜCRE) YAPISINA SAHİPTİR
amip,öglena,Pramesyum vb. -> Tek hücrelidir | | insan,bitkiler,mantarlar vb. -> Çok hücrelidir
Beslenme = bütün canlılar beslenmeye ihtiyaç duyar. beslenme şekillerine göre insanlar =
1- Ototroflar(Üreticiler)= inorganik moleküllerden organik molekül sentezleyen canlılardır kendi besinlerini kendileri üretir ÖRNEK: bitkiler
2-Hetorotroflar(Tüketiciler)= kendi besinlerini üretemeyen, besinlerini dışarıdan alırlar. ÖRN:insanlar,hayvanlar
3-Mikrosoflar= hem üretici hemde tüketici olan canlılardır. ÖRNEK: böcek , kapan bitkisi
Solunum= Besinlerdeki kimyasal bağ enerjisinin ATP enerjisine dönüştürülmesidir. Solunum 2 ye ayrılır O2 li solunum (Aerobik solunum) , O2 siz solunum (anaerobik solunum)
Metabolizma= canlıların yapısında gerçekleşen yapım (anabolizma) ve yıkım(katabolizma) olaylarına denir.
anabolizma ÖRN: fotosentez,protein sentezi | - | katabolizma ÖRN: solunum,sindirim
Metabolizma hızı; kalıtsal faktörlere ,yaşa , cinsiyete , aktivite (spor,iş) e bağlı olarak değişir.
Bazal Metabolizma: bir canlının yaşamını sürdürebilmesi için tükettiği minimum enerjidir. (tohum , kutup ayısı)
Boşaltım: Canlıların metabolizma sonucu oluşan zararlı ve atık madelleri vücut dışına atmalarıdır.
Bitkiler -> yapraklarını dökerek boşaltım yaparlar | - | amip gibi tek hücreliler kontrakfil kofullarıyla dışarı atar.
Haraket : Hayvanlarda aktif hareket vardır . Bitkiler pozitif hareket eder.
BÜYÜME VE GELİŞME: Tek Hücreli canlılar hücre hacmini arttırarak büyür. Çok hücrelilerde hem hücre hamci arttırılarak hemde hücrelerin bölünüp çoğalması ile büyüme gelişme olur.
Üreme(Çoğalma)=Eşeyli Üreme= iki farklı cins bireylerin birleşmesiyle yeni bir canlı oluşur
Eşeysiz Üreme= tek bir canlıdan aynı özelliklere sahip yeni bir canlının meydana gelmesidir.
CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ: 2 YE AYRILIR YAPILARINA GÖRE VE GÖREVLERİNE GÖRE
Yapılarına göre: inorganik: (su,minarel ve tuzlar, asit ve baz , gazlar) organik: (karbonhidrat,yap,protein ..)
Görevlerine göre: Enerji verici(karbonhidrat , yağ , protein) düzenleyici(protein,vitamin,) Yapıcı ve onarıcı(yağ protein)
Su ve yaşamsal olaylar: su metabolik faaliyetlerde düzenliyici görevi görür . su iyi bir çözücü ve taşıyıcıdır.
Asitler Ve Bazlar : Asit(tatları ekşi , suya hidrojen iyonu vererek iyonlaşan bileşiklere oksit denir.) örn limon , süt , yoğurt
Baz(Suya hidroksit iyonu vererek iyonlaşan bileşiklere baz denir . bazların tadı acıdır ) örn sabun , çamaşır suyu , amonyak
Tuzların Canlılar için önemi: tuzlar canlılar tarafından dışarıdan alınır . enerji vermezler . düzenliyici olarak kullanırlar.
Mineraller: Kalsiyum= kemik sertleşmesi – Demir: Hemoglobinin sentezlesmesini sağlar eksikliğinde anemi ortaya çıkar.
fosfor ATP,DNA,RNA | Na,K,Cl sinir sisteminde önemli | iyot tiroit bezinden tiroksin hormunun salgılanmasını sağlar
Flor eksikliğinde diş çürümesi ortaya çıkar – Magnezyum enzimi çalıştırır - Kükürt amino asitlerin yapısına katılır. Çinko enzimlerle çalışır. – Selenyum E vitami sağlar yaşlanmayı geciktirir.
CANLILARDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER: büyük yapılı bileşiklerdir yapılarında özellikler C,H,O atomlarından bulunur.
MONOMER= büyük yapılı bileşiklerin yapıtışına denir.POLİMER: çok sayıda monomerin bir araya gelerek oluşur.
Dehidrasyon Reaksiyonları: küçük moleküller bileşerek büyük moller ve su oluşturmasıdır .
ADENİN TRİFOSFAT(ATP): Bütün canlıların hücresinde atp kullanılır . atp yüksek enerjili fosfat guruplarını bulunduran organik bir bileşiktir. Canlılar besinlerdeki kimyasal bağ enerjisini ATP’ye dönüştürür. Fosforilasyon atp üretilmesine , defosforilasyon atp kullanılmasına denir
Enzimler: canlı hücrelerde görev yapan ve kimyasal tepkimelerin gerçekleşmesi için gerekli aktivasyon enerjisini düşürerek tepkimeyi hızlandıran ve tepkimeden değişmeden çıkar katalizörlere enzim denir. Enzimler takım halinde çalışır.
basit enzim: sadece protein yapılı apoenzim kısmında oluşan enzimlere basit enzim denir.
bileşik enzim(Holoenzim): apoenzimin yanında yardımcı gurup bulunduran enzim bileşik enzim denir.
enzimlerin çalışmasına etki eden faktörler:sıcaklık,ph,enzim miktarı,subtrat miktarı,inhibitör,su,reaksiyon ürünleri
Nükleik asitler: nükleik asitler tüm canlılarda bulunan büyük moleküllü organik maddelerdir. C,H,O,N,P elementlerinden oluşur.
DNA VE RNA nükleotit denilen birimlerden oluşur. Bir nükleotin yapısında organik baz, 5 karbonlu şeker ve fosfat vardır.
DNA(Deksribonükleik asit): yapısında adenin,guanin,sitozin timin organik bazları deoksiriboz şekeri ve fosfat grubu vardır.
DNA MOLEKÜLÜ: prokaryot hücrelerin sitoplazmasında, ökaryot hücrelerini çekirdek,mitokondiri ve kloroplast organellerinden bulunur. İki zincirden oluşur.zincirler arasında zayıf hidrojen bağları vardır. DNA çift sarmal yapıdadır.
RNA: yapısında adenin,guanin,sitozin,urasil organik bazları,riboz şekeri ve fosfat gurubu bulunduran organik moleküllerdir.
RNA MOLEKÜLÜ:prokaryot hücrelerin sitoplazma ve ribomozunda bulunur. Tek zincirdir.
mesajcı RNA(Mrna)-> DNA’dan aldığı genetik bilgiyi ribozomlara taşır . | taşıyıcı Rna (Trna) -> sitoplazmadan aldığı aminoasitleri ribozoma taşır. |ribonomal RNA (Rrna) -> ribizomun yapısına katılır. ( NOT: DNA’da timin Rnada Urasil vardırDNA kendini eşler RNA işleyemez. Dna’nın yapısında deoksriboz şekeri bulunur Rna’da riboz şekeri bulunur.